Buồng trứng đa nang (PCOS) và mụn: Nguyên nhân, điều trị và chế độ ăn hỗ trợ

PCOS có thể gây mụn không?

PCOS có thể gây rối loạn nội tiết, làm xuất hiện mụn trứng cá dai dẳng

Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS – Polycystic Ovary Syndrome) là một rối loạn nội tiết phổ biến, ảnh hưởng tới khoảng 10% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Đây là tình trạng buồng trứng to hơn bình thường, có thể xuất hiện nhiều nang nhỏ ở rìa ngoài. Không chỉ gây rối loạn kinh nguyệt và ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, PCOS còn đi kèm nhiều biểu hiện do mất cân bằng nội tiết, trong đó nổi bật nhất là mụn trứng cá.

Mụn do PCOS thường kéo dài, khó kiểm soát và ít đáp ứng với các sản phẩm chăm sóc da thông thường. Nguyên nhân chính đến từ sự thay đổi hormone trong cơ thể.

Mối liên hệ giữa PCOS, nội tiết tố và mụn

Mụn do PCOS thường mọc ở cằm, đường viền hàm và khó điều trị dứt điểm

Bình thường, tuyến yên sẽ gửi tín hiệu để cơ thể sản xuất đúng lượng estrogen, progesterone và testosterone. Ở phụ nữ bị PCOS, cơ chế này bị rối loạn, dẫn đến giảm estrogen, progesterone và tăng testosterone.

Sự gia tăng hormone androgen (testosterone và DHEA) kích thích tuyến bã nhờn hoạt động mạnh, làm da tiết nhiều dầu hơn. Đồng thời, tốc độ tái tạo tế bào da bị chậm lại khiến dầu thừa và tế bào chết dễ dàng bít tắc lỗ chân lông. Kết quả là mụn xuất hiện và kéo dài.

Mụn do PCOS thường mang tính chất của mụn nội tiết: mọc sâu dưới da (mụn nang), đỏ viêm (mụn sẩn) và phân bố chủ yếu ở vùng cằm, đường viền hàm, má dưới. Đặc biệt, mụn thường dai dẳng và khó biến mất, ngay cả khi bạn đã dùng các sản phẩm trị mụn thông thường.

PCOS và các biểu hiện trên da khác ngoài mụn

PCOS còn gây rậm lông, rụng tóc và các mảng da sẫm màu

Không chỉ gây mụn, PCOS còn dẫn đến nhiều vấn đề về da và tóc khác. Một số triệu chứng thường gặp là:

• Rậm lông (hirsutism): Lông mọc nhiều ở mặt, ngực hoặc lưng do androgen tăng cao.

• Rụng tóc kiểu nữ (androgenic alopecia): Tóc thưa dần, có thể tiến triển thành hói.

• Acanthosis nigricans: Các mảng da sẫm màu ở gáy, nách hoặc bẹn, thường liên quan đến tình trạng kháng insulin.

• Gàu, viêm da tiết bã: Do hormone androgen tác động mạnh lên tuyến bã ở da đầu.

Những biểu hiện này không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng có thể gây ảnh hưởng lớn đến thẩm mỹ, tâm lý và sự tự tin.

Vì sao mụn không chỉ đến từ PCOS?

Mặc dù PCOS là nguyên nhân quan trọng, nhưng không phải tất cả mụn đều bắt nguồn từ hội chứng này. Mụn có thể hình thành do tuyến bã nhờn hoạt động quá mức, tế bào chết gây tắc nghẽn, vi khuẩn Propionibacterium acnes hoặc thay đổi hormone trong giai đoạn dậy thì, mang thai. Ngoài ra, căng thẳng, sử dụng thuốc corticosteroid, chế độ chăm sóc da sai cách hay thói quen sinh hoạt thiếu lành mạnh cũng có thể góp phần làm mụn nặng hơn.

Điều trị mụn do PCOS

Điều trị mụn thông thường với sản phẩm bôi ngoài da có thể giúp cải thiện phần nào, nhưng để giải quyết triệt để mụn liên quan đến PCOS cần tập trung vào gốc rễ là mất cân bằng nội tiết. Bác sĩ có thể cân nhắc các lựa chọn sau:

• Thuốc tránh thai kết hợp: Có chứa ethinyl estradiol và một loại progestin như norgestimate, drospirenone hoặc norethindrone acetate. Loại thuốc này giúp ổn định hormone trong suốt chu kỳ kinh nguyệt, giảm sản xuất androgen và cải thiện mụn. Tuy nhiên, không phải ai cũng thích hợp dùng thuốc tránh thai, đặc biệt là phụ nữ trên 35 tuổi, người hút thuốc, có tiền sử ung thư vú, huyết khối hoặc tăng huyết áp.

• Thuốc kháng androgen (spironolactone): Giúp giảm nồng độ testosterone, hạn chế tuyến bã nhờn tiết dầu. Đây là lựa chọn phù hợp khi mụn không đáp ứng với các biện pháp khác, nhưng tuyệt đối không được dùng trong thai kỳ.

• Retinoid: Retinoid kê đơn (dạng uống hoặc bôi) có hiệu quả cao trong trị mụn do PCOS. Isotretinoin (Accutane) là thuốc phổ biến nhất, nhưng cần được bác sĩ theo dõi chặt chẽ vì có thể gây tác dụng phụ và làm da nhạy cảm với ánh nắng.

• Thuốc bôi ngoài da: Với trường hợp nhẹ đến trung bình, benzoyl peroxide, salicylic acid hoặc thuốc bôi chứa retinoid có thể hữu ích. Nếu mụn nặng, bác sĩ sẽ chỉ định thuốc bôi kê đơn kết hợp cùng liệu pháp nội tiết.

Chế độ ăn và lối sống hỗ trợ trị mụn PCOS

Mặc dù thực phẩm không trực tiếp gây mụn, nhưng chế độ ăn giàu chất gây viêm có thể khiến mụn trở nên trầm trọng hơn, đặc biệt ở người bị PCOS. Một số thực phẩm có đặc tính kháng viêm tự nhiên, hỗ trợ cải thiện da bao gồm: Cà chua, rau cải xoăn, rau bina, các loại hạt (hạnh nhân, óc chó), dầu ô liu, cá hồi, quả mọng và nghệ. Ngược lại, thịt đỏ, tinh bột tinh chế, bánh kẹo ngọt và thực phẩm chế biến sẵn có thể làm tình trạng viêm nặng hơn.

Bổ sung thực phẩm có tính kháng viêm, hạn chế mụn

Ngoài chế độ ăn uống, việc duy trì cân nặng hợp lý cũng rất quan trọng. Chỉ cần giảm 5% trọng lượng cơ thể đã có thể cải thiện tình trạng kháng insulin và hỗ trợ điều hòa hormone, từ đó giảm triệu chứng da liễu do PCOS.

Song song đó, một quy trình chăm sóc da hợp lý cũng đóng vai trò thiết yếu. Nên rửa mặt hai lần mỗi ngày bằng sữa rửa dịu nhẹ, dùng kem dưỡng ẩm không dầu phù hợp loại da, tránh nặn mụn và chỉ sử dụng mỹ phẩm không gây bít tắc lỗ chân lông (non-comedogenic).

Tóm lại, buồng trứng đa nang là một rối loạn nội tiết phức tạp, có thể gây mụn trứng cá và nhiều vấn đề da liễu khác. Mụn do PCOS thường khó điều trị dứt điểm nếu chỉ chăm sóc da bên ngoài, mà cần kết hợp thuốc điều hòa nội tiết, chế độ ăn uống kháng viêm, lối sống khoa học và quy trình chăm sóc da phù hợp.

Quan trọng hơn hết, bạn không nên coi mụn hay rậm lông, rụng tóc do PCOS là điều phải chấp nhận. Với sự tư vấn đúng đắn từ bác sĩ chuyên khoa, bạn hoàn toàn có thể kiểm soát tình trạng này, lấy lại làn da khỏe mạnh và sự tự tin trong cuộc sống.